Η ΘΕΑ ΑΡΤΕΜΗΣ - ΚΥΡΙΟΤΗΤΑ

                                       Η  ΘΕΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ { η άγρια καί ελεύθερη }

Παράλληλα με τις δικαιοδοσίες της Άρτεμης που συναντούμε στον ποιητή Καλλίμαχο είναι γνωστές και πολλές άλλες και κάθε μια τους αντιστοιχεί και σε ειδική επωνυμία της. Μεγάλο μέρος των δικαιοδοσιών της θεάς απορρέει από το ρόλο της ως θεάς της φύσης. Ξέρουμε πως λατρεύονταν παντού, στα βουνά, στους κάμπους και τα λαγκάδια, στις όχθες των πηγών, των ποταμών και των λιμνών, των ρυακιών, ακόμα και κοντά στα έλη. Πολλά από αυτά τα μέρη ήταν αφιερωμένα στη θεά. Ο Ιππόλυτος μαζεύει λουλούδια μέσα σε ένα λιβάδι για να προσφέρει στεφάνι στη λατρεμένη του θεά, σ' ένα λιβάδι όπου κανένα ζώο δε βόσκει και μοναχά της μέλισσας ο βόμβος ακούγεται την άνοιξη. Κι έχει ιερά η Άρτεμη μέσα σε δάση διαφορετικών δέντρων, δάση βαλανιδιάς, κυπαρισσιών, ελιάς και άλλων... Στην Αρκαδία, κοντά στον Ορχομενό, ήταν τοποθετημένο ένα άγαλμά της μέσα στον κορμό ενός κέδρου. Με τον καιρό η επιρροή της Αρτέμιδος απλώθηκε από τα ρυάκια και τους ποταμούς, στα λιμάνια και στη θάλασσα. Κι έτσι έγινε και προστάτιδα θεά της ναυτιλίας κι έφορος των αναχωρήσεων και των επιστροφών. Γι' αυτό και τις ίδρυαν ιερά στα λιμάνια, στα ακρωτήρια και στις ακτές.
Ως θεά της φύσης, η κόρη της Λητούς όφειλε ν' απλώνει την προστασία της και στη γεωργία. Και οι θνητοί την τιμούσαν ως διανομέα της γονιμοποιού υγρασίας, επειδή σ' αυτή οφείλονταν οι πλούσιοι θερισμοί και των καρπών το ωρίμασμα. Η Άρτεμη απομάκρυνε τις μάστιγες των χωραφιών, γι' αυτό και απαιτούσε η θεά σ' αντάλλαγμα να θυσιάζουν σ΄αυτή τους πρώτους καρπούς των εσοδειών. Κι όταν οι άνθρωποι ξέχναγαν αυτή την υποχρέωση, η Άρτεμη δεν καθυστερούσε να κάνει αισθητή την εκδίκησή της, στέλνοντας παγετούς και άγρια ζώα που κατέστρεφαν τους αγρούς. Εξίσου με το φυτικό υπάγεται στην Άρτεμη και το ζωικό βασίλειο. Είναι η θεά της ζωοτεχνίας και προστατεύει τα ζώα κατά των επιζωοτιών. Ο τράγος και η κατσίκα είναι κατά προτίμηση τα θύματα των θυσιών προς αυτήν. Αλλά και το ελάφι, ο λαγός κι ο βούβαλος. Από τα πουλιά η Άρτεμη αγαπούσε προπάντων τους κορυδαλούς, τα πουλιά της άνοιξης, της εποχής που προτιμούσε η θεά, όπου γιορτάζονταν και οι τελετές της λατρείας της. Αλλά και τα άγρια θηρία ήταν υπό την προστασία της θεάς. Η αρκούδα, ο κάπρος, το λιοντάρι και ο λύκος.
Στην Πάτρα θυσίαζαν στον ίδιο βωμό και άγρια ζώα και κατοικίδια. Σύμφωνα με μερικές δοξασίες, αυτά τα δυο είδη ζώων, ζούσαν αρμονικά στα δάση που ήταν αφιερωμένα στην θεά. Δεν είναι παράξενο που η θεά Άρτεμη έχοντας όλες αυτές τις σχέσεις με τα ζώα, ήταν κατά κύριο λόγο κυνηγός στα δάση, συνοδευόμενη από τις Νύμφες της σε αναζήτηση θυραμάτων, με τη βοήθεια πάντοτε του σκύλου της, τον οποίον τον βλέπουμε να εικονίζεται δίπλα της σ' όλες σχεδόν τις παραστάσεις της θεάς.
Ζούσε μια φυσιολογική ζωή, μια ζωή μέσα στην άδολη φύση κι από τους κόπους του κυνηγιού της για ξεκούραση λουζόταν στα γάργαρα νερά των πηγών, μαζί με την ακολουθία της.

                                                           Η ΑΡΤΕΜΗ & Η ΝΙΟΤΗ

Η προστασία της θεάς Αρτέμιδος απλώνεται, φυσικά, και στους ανθρώπους και ιδιαίτερα στους νέου, που οι εκδηλώσεις της λατρείας τους τη συγκινούν. Σε μερικά ιερά οι νέες αφιερώνουν τα μαλλιά τους στη θεά ή, κατά τη μέρα του γάμου τους, τα παιχνίδια τους, τη ζώνη τους ή μια πλεξίδα από τα μαλλιά τους. Η Άρτεμη συγχέεται συχνά με τη θεά των τοκετών, την Ειλείθυια, πράγμα που παραξενεύει, τη στιγμή που η θεά πρωσοποποιεί την αγνότητα και την παρθενία, για τις οποίες μάχεται και δεν ανέχεται καμιά παρέκκλιση. Όπως στην περίπτωση της νέας που υπηρετούσε στο ναό της θεάς, στην Πάτρα και που έσμιξε, κατά τα λεγόμενα του Παυσανία, μ' ένα νέο, τον ωραίο Μελάνιππο, μέσα στον ίδιο το ναό. Το μαντείο ξεσκέπασε το έγκλημα των δύο εραστών κι όρισε να θυσιάζουν κάθε χρόνο ένα νέο και μια νέα, από τους ωραιότερους, έως ότου ένας ξένος βασιλιάς φέρει μια ξένη θεότητα στη χώρα. Και πραγματικά, κατά την άλωση της Τροίας, ο Ευρύαλος έφερε ένα κιβώτιο που μέσα του υπήρχε ένα άγαλμα του Διόνυσου, ένα κιβώτιο που ο Δίας είχε δωρήσει στον Δάρδανο.
Η Άρτεμη θεωρούνταν ωραιότατη, την ονόμαζαν Καλλίστη κι ήταν θεά της άνοιξης κι είχε στη δικαιοδοσία της το χορό και τη μουσική, επειδή η άνοιξη σ' όλους τους λαούς γιορτάζεται με τραγούδια και χορούς. Κι εξυμνούνταν σε πολλές περιοχές τα ευεργετήματα της θεάς με χορούς από νέες κοπέλες.
Προστατεύει τους ταξιδιώτες και τους μετανάστες. Επιβλέπει τους δρόμους, τις αγορές κι ολόκληρες πόλεις. Και πρόσφερε πάντοτε άσυλο στους ικέτες, όπως φανερώνει το Αρτεμίσιο της Εφέσου που ήταν ένα περίφημο άσυλο.
Ωστόσο, ενώ ευνοεί τη ζωή των ανθρώπων, είναι φανερά και θεά του θανάτου, με θύματα του θανάτου προπάντων τις γυναίκες που τις θανατώνει με τα βέλη της. Μα και οι άνδρες δεν αποφεύγουν την οργή της. Προκάλεσε το θάνατο πολλών ονομαστών ανδρών της μυθολογίας. Των Αλωάδων, του Ακταίωνα, του Βουφάγου, του Ωρίωνα. Σ' αυτόν ακριβώς το χαρακτήρα της Αρτέμιδος οφείλονται οι ανθρωποθυσίες, που συνηθίζονταν σε μερικά ιερά της θεάς. Φυσικά οι ανθρωποθυσίες είχαν καταργηθεί κατά την ιστορική εποχή κι είχαν αντικατασταθεί από άλλες συμβολικές θυσίες. Όσον αφορά δε την αντίληψη που θεωρούσε την Άρτεμη σεληνιακή θεά, φαίνεται πως ήταν κατά πολύ νεότερη, γιατί δε βρίσκουμε καθόλου ίχνη της στον Όμηρο μήτε και στους μεγάλους της Ελλάδος τραγικούς ποιητές. Ωστόσο, η ιδέα αυτής της Άρτεμης-Σελήνης, αν και είχε γίνει ευνοϊκά απ' το λαό δεκτή, δεν επηρέασε της θεάς τη λατρεία.

Η θεά Άρτεμη είχε πολυάριθμα ιερά σ' ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο, αλλά και στο μεγαλύτερο μέρος τους γνωστού κατά την αρχαιότητα κόσμου, λόγω της ταύτισης της θεάς και με άλλες θεότητες. Έτσι διαπιστώνουμε την υιοθεσία από τους Έλληνες βαρβαρικών μορφών λατρείας, επειδή νόμιζαν ότι ξανάβρισκαν στοιχεία δικών τους δοξασιών. Στην πραγματικότητα όμως δεν έγινε ποτέ ολοκληρωτική ένωση των ελληνικών και ξένων μορφών λατρείας κι ήταν εύκολο να ξεχωρίσουμε, κάτω από τα επιφανειακά γνωρίσματα, την ουσία των δοξασιών των Ελλήνων για τη ΘΕΑ.                                       

                     

                         Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΩΝ ΣΥΜΒΟΛΩΝ ΤΗΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ

 

                                Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ ΣΤΗΝ ΑΣΙΑ

Κοντά στις εκβολές του Κάυστρου ή, Καϋστριου ποταμού στην ασιατική ακτή του Αιγαίου, υπήρχε ένα από τα διασημότερα ιερά της Αρτέμιδος, που θεωρούνταν κι ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου. Το Αρτεμίσιον της Εφέσου. Εκεί λατρεύονταν μια θεά που διέφερε αισθητά από την Άρτεμη, ωστόσο ταυτιζόταν με εκείνη. Υπήρχε η εκδοχή, ότι σ' αυτό το μέρος ακριβώς, κοντά στην Έφεσο, στις όχθες του ποταμού, μέσα στο δάσος της Ορτυγίας, δίπλα σε μια ελιά, που υπήρχε ακόμα στους ιστορικούς χρόνους, εκεί ακριβώς είχε γεννήσει η Λητώ την Άρτεμη και τον Απόλλωνα. Και έκρυψαν την γέννα με τον θόρυβο των όπλων τους οι Κουρήτες, από ψηλά, απ' το βουνό Σολμισσός, που υψώνονταν εκεί κοντά. Ακόμα και το μύθο της μάχης του Απόλλωνα κατά τον Πύθωνα προσπάθησαν να τον πολιτογραφήσουν στα μέρη εκείνα.
Οπωσδήποτε οι Έλληνες βρήκαν στην Έφεσο τη λατρεία μιας θεάς που παρουσίαζε πολλές ομοιότητες με την πρωτόγονη ελληνική Άρτεμη. Μια θεά της φύσης, τροφό των φυτών, των ζώων και των ανθρώπων, που δε θεωρούνταν παρθένα. Μια από τις περίεργες απεικονίσεις της θεάς της Εφέσου, που έχει μάλιστα διασωθεί ως τις μέρες μας, είναι εκείνη όπου η Άρτεμη παρουσιάζεται με το στήθος γεμάτο από πολλούς μαστούς και το κάτω μέρος της είναι σφιγμένο σαν σε μια θήκη, χωρισμένη σε πολλά διαμερίσματα, όπου παρασταίνονται συμβολικά πολλά ζώα. Ασφαλώς θα πρόκειται για απεικόνιση ανατολίτικης προέλευσης, που τη διακρίνουμε και στον τόπο λατρείας της θεάς. Ολόκληρος στρατός ιερέων, ιερειών και υπηρετών, Ευνούχοι, οι Μεγάβυζοι κι ακολουθούσαν τρεις τάξεις ιερέων και ιερειών, και οι δούλοι που εξυπηρετούσαν τη λατρεία ήταν αφάνταστα πολλοί.
Παρά τις προσπάθειες των Ελλήνων να εξελληνίσουν την Άρτεμη της Εφέσου, αυτή παράμεινε με τον ανατολικό χαρακτήρα της. Και δεν εμπόδισε καθόλου, η τέλεση αγώνων όμοιων με εκείνους της Ελλάδος η ταύτιση της ελληνικής θεότητας με την ανατολική να παραμείνει καθαρά επιφανειακή.
Σύμφωνα με ένα μύθο, η θεά Άρτεμη ήρθε στην Έφεσο να ζητήσει φιλοξενία από τον ήρωα Έφεσο και η γυναίκα του την έδιωξε. Η θεά για να την τιμωρήσει τη μεταμόρφωσε σε σκύλα, αργότερα όμως τη λυπήθηκε και της ξαναέδωσε την κανονική της μορφή. Όμως η γυναίκα του Έφεσου δεν άντεξε την ντροπή και κρεμάστηκε. Ύστερα απ' αυτό η Άρτεμη την ονόμασε Εκάτη.
Η λατρεία της Άρτεμης διαδόθηκε και στην Ασία και στην Ευρώπη. Οι Φωκαείς τη μετέφεραν στη Μασαλία, όπου και ίδρυσαν προς τιμή της ναό, καθώς λέει ο Στράβων.
Υπήρχε μια στενή συγγένεια της θεάς που λατρευόταν στην Έφεσο κι εκείνης που λατρευόταν στην Λευκόφρυα, την πόλη της Καρίας, στη Μικρά Ασία, που όμως παραμένει άγνωστη η ακριβή της τοποθεσία. Ίσως να βρισκόταν στην πεδιάδα του Μαίανδρου, στις όχθες μιας λίμνης που τα νερά της, έλεγαν, βρίσκονταν σε αδιάκοπο βρασμό. Η θεά της πόλης αυτής ήταν θεά της φύσης και πιθανόν της πτηνοτροφίας κι ήταν ο βούβαλος το ζώο που ήταν σ' αυτήν αφιερωμένο. Κι έλεγαν πως οι κάτοικοι της Μαγνησίας της Θεσσαλίας, αφού πολύ καιρό παράμειναν στην Κρήτη, πήραν από το μαντείο εντολή να ιδρύσουν κοντά στον Μαίανδρο μια νέα Μαγνησία. Και βρήκαν εκεί τη λατρεία της "Λευκοφρυηνής Αρτέμιδος", που τη θεώρησαν τη θεά αυτή όμοια με την αδελφή του Απόλλωνα.
Ένα μάλιστα από τα φαινόμενα τα πιο περίεργα του ταυτισμού της Αρτέμιδας με ξενικές θεότητες είναι το φαινόμενο που παρουσιάζει η περσική Άρτεμη, η γνωστή με το όνομα Αναϊτις, που ως τον 4ο π.Χ. αιώνα ήταν μια ντόπια θεά, της περιοχής του Ώξου ποταμού, αλλά ο βασιλιάς των Περσών Αρταξέρξης ο Β' την εξύψωσε σε μεγάλη θεά κι από τότε την τιμούσαν σ' ολόκληρο το βασίλειό του. 'Οταν λοιπόν τη γνώρισαν οι Έλληνες, την ταύτισαν αμέσως με τη θυγατέρα της Λητούς. Κι αυτή η περσική θεά, ήταν θεά τροφός, που την παράσταιναν καμιά φορά ως φτερωτή και πάντα με ακολουθία ζώων, κύκνων και λιονταριών.
Ακόμα, υπήρχε και η Άρτεμη της Πέργης, μιας πόλης της Παμφυλίας, κοντά στον Κάυστρο ποταμό. Κι ήταν ονομαστός της Πέργης ο ναός, όπου βρισκόταν το άγαλμα της θεάς από πέτρα σε σχήμα κώνου, στολισμένης με πλάκες χρυσού. Η κορυφή της πέτρας παράσταινε γυναικείο κεφάλι με τον "κάλαθον" (χτένισμα με μορφή τμήματος κορινθιακού κιονόκρανου).

                                             

                               ΙΕΡΟΙ ΝΑΟΙ ( ΙΕΡΑ) ΤΗΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ

 

Η θεά Άρτεμη, η οποία ήταν στενά συνδεμένη με τον αδελφό της Απόλλωνα, τιμούνταν από τους αρχαίους Έλληνες στα ίδια γενικά ιερά με αυτόν. Ωστόσο, ο ρόλος της ήταν δευτερότερος σ' αυτά. Αλλά είχε και δικά της ιερά, ξεχωριστά και πολυάριθμα. Στην Αττική τιμούσαν ιδιαίτερα οι Έλληνες την θεά Άρτεμη, όπως στο μικρό δήμο της Βραυρώνας. Με τη λατρεία στο ιερό αυτό συνδεόταν ο περίφημος μύθος της θυσίας της Ιφιγένειας και της επιστροφής της στην Ελλάδα από την Ταυρίδα. Μετά την αντικατάσταση της Ιφιγένειας στο βωμό από ένα ελάφι, η θεά Άρτεμη τη μετέφερε στη χερσόνησο των Ταύρων, στο βάθος του Εύξεινου Πόντου, στην Ταυρική της Κριμαίας, όπου η θεά είχε ιερό κι εγκατέστησε την Ιφιγένεια εκεί ως ιέρεια. Αλλά η λατρεία στον τόπο εκείνο ήταν βάρβαρη. Κάθε ξένος, που έπεφτε στην ακτή του, έπρεπε να θυσιαστεί στην Άρτεμη και έργο της εκτέλεσης της θυσίας, και αποστολή της θυσίας ήταν της ιέρειας του ναού, στην προκειμένη περίπτωση της Ιφιγένειας. Μετά από χρόνια, όταν με εντολή και χρησμό του Απόλλωνα, στους Δελφούς, υποχρεώθηκε ο αδελφός της Ιφιγένειας, Ορέστης, μετά το φόνο της μητέρας τους και άλλες επακόλουθες περιπέτειές του από την καταδίωξη των τύψεών του, Ερινυών, να έρθει στην Ταυρίδα, ν' αρπάξει το ξύλινο άγαλμα της Αρτέμιδος, που είχε πέσει από τον ουρανό και να το μεταφέρει στη γη της Αθήνας, Η ιέρεια-Ιφιγένεια βρέθηκε στην δυσάρεστη θέση να θυσιάσει τον ξένο (άγνωστο σ' αυτήν αδελφό της) στην θεά. Αλλά η ίδια η Άρτεμη φαίνεται ευνόησε την αρπαγή του ξύλινου αγάλματος και τη φυγή του Ορέστη και του Πυλάδη από την χώρα των Ταύρων και την επιστροφή της Ιφιγένειας στην πατρίδα της.
Τα παραπάνω, αποτελούν το θέμα στην υπόθεση της τραγωδίας του μεγάλου Ευριπίδη "Ιφιγένεια η εν Ταύροις". Η συνέχεια της επιστροφής της Ιφιγένειας και του ξύλινου αγάλματος, που εναποτέθηκε στην Ακρόπολη της Αθήνας, αποτέλεσε την εισαγωγή της Ταυρικής Αρτέμιδος στην Ελλάδα, καθώς οι φυγάδες από την Ταυρίδα αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Βραυρώνας, "εις τας Αραφηνίδας Αλάς".
Υπήρξε παράλληλα και μια δοξασία στην αρχαιότητα, ότι η θυσία δεν έγινε στην Αυλίδα, αλλά στη Βραυρώνα και ότι η Άρτεμη δεν είχε αντικαταστήσει την Ιφιγένεια με ελαφίνα πάνω στο βωμό, αλλά με μια αρκούδα. Η θηλυκή αρκούδα, παίζει σημαντικό ρόλο στα Βραυρώνια, στις γιορτές που τελούνταν κάθε πέντε χρόνια, στην αρχή στη Βραυρώνα κι αργότερα στην Ακρόπολη της Αθήνας. Ο λεξικογράφος Σουίδας αφηγείται την προέλευση αυτών των τελετών ως εξής: "Μια εξημερωμένη αρκούδα τριγύριζε ελεύθερα στην πόλη και κατασπάραξε μια νέα που της είχε φερθεί άσχημα. Οι αδελφοί της νέας, μετά απ' αυτό, σκότωσαν την αρκούδα. Μα έπεσε ευθύς φοβερή πανούκλα στον τόπο. Οι Αθηναίοι ζήτησαν τη συμβουλή του μαντείου που αποκρίθηκε πως στο μέλλον θα έπρεπε ν' αφιερώνουν τις κόρες τους στην Άρτεμη, με την μορφή αρκούδας..."
Βέβαια, αυτή η αφιέρωση όλων των κοριτσιών της χώρας δεν μπορούσε να γίνει παρά με συμβολική μορφή. Κατά τα Βραυρώνια πήγαινε στο ναό της Αρτέμιδος μια φάλαγγα από κοριτσάκια πέντε ως δέκα χρόνων, με φορέματα χρώματος κρόκου. Μαζί με τα κοριτσάκια πήγαιναν και οι γονιοί τους, που θυσίαζαν στο ναό, στη θεά, μια κατσίκα. Εκείνη τη μέρα όλος ο κόσμος καλούσε τα κοριτσάκια "άρκτους". Όλες δε οι Αθηναίες έπρεπε να γίνουν πριν από το γάμο τους, μια φορά, "άρκτοι". Αυτός ο μύθος σίγουρα έχει σχέση με την αρχαιότατη αντίληψη της "θηριομορφικής υπόστασης" της θεάς και την Άρτεμη "κυριάρχο των θηρίων" "Πότνιαν θηρών".
Σύμφωνα με έναν άλλο μύθο, το ξύλινο άγαλμα της "Ταυρικής Αρτέμιδος" που είχε φέρει ο Ορέστης στην Ελλάδα, δεν εναποτέθηκε στην Βραυρώνα (και αργότερα στην Ακρόπολη της Αθήνας), αλλά στο χωριό της Λακωνίας Λιμναίο, όπου υπήρχε ιερό της "Ορθίας Αρτέμιδος" - που είχε τέτοιο όνομα επειδή το ξύλινο άγαλμα της θεάς είχε βρεθεί μέσα σε θάμνους. Κι όπως έλεγαν, η εύρεση του αγάλματος είχε φοβερές συνέπειες για εκείνους που το είχαν βρει, γιατί όλοι τρελάθηκαν. Μάλιστα κατά την διάρκεια μιας θυσίας όλοι οι παραβρισκόμενοι άρχισαν άγρια να τσακώνονται μεταξύ τους καθώς τους έπιασε ξαφνικά μανία κι αλληλοσκοτώθηκαν. Κι όσοι απόμειναν από τον σκοτωμό πέθαναν αργότερα από μυστηριώδη αρρώστια. Επειδή αυτό το κακό αποδόθηκε σε οργή της Αρτέμιδος, θέσπισαν προς τιμή της ανθρωποθυσίες, που τελούνταν ακόμα κι ως την εποχή του Λυκούργου, που τις κατάργησε και τις αντικατέστησε με το έθιμο του μαστιγώματος εφήβων, ώσπου να ματώσουν, κι από το αίμα τους ράντιζαν το βωμό της θεάς. Κατά τη διάρκεια του μαστιγώματος η ιέρεια του ναού, με το ξύλινο άγαλμα στην αγκαλιά της, επέβλεπε για τη σωστή τήρηση των κανόνων που είχε συντάξει ο Λυκούργος. Αν ο ζήλος των μαστιγωτών λιγόστευε, το άγαλμα της θεάς εκδήλωνε την δυσαρέσκειά του με το να γίνεται βαρύτερο στην αγκαλιά της ιέρειας. Μετά την τελετή του μαστιγώματος ακολουθούσε άλλη τελετή, της φαλλοφορίας. Που κατ' αυτή οι παριστάμενοι κρατούσαν εμβλήματα άσχετα ολότελα με την παρθενικότητα και την αγνότητα που απέδιδαν στην Άρτεμη οι αρχαίοι.
Έναν άλλο περίεργο μύθο μας διηγείται ο Παυσανίας, σχετικό με την λατρεία της θεάς Αρτέμιδος στην Αρκαδία. "Κοντά στο χωριό Κονδυλέα βρίσκεται ένα δάσος αφιερωμένο στην Άρτεμη κι όπου υπήρχε ένας ναός της. Από το όνομα του χωριού είχε πάρει και η θεά το όνομα "Κονδυλεάτις". Μα τ' όνομα αυτό άλλαξε κι ονόμασαν την Άρτεμη "Απαγχομένην". Και να πως συνέβηκε αυτό: "Μερικά παιδιά, ενώ έπαιζαν μια μέρα κοντά στο ναό της θεάς, βρήκαν ένα σκοινί και παίζοντας το περάσανε στης θεάς το λαιμό, κι άρχισαν να φωνάζουν πως η Άρτεμη απαγχονίστηκε. Οι κάτοικοι της πόλης Καφυαί, οι Καφυάτες, που είδαν τι έκαναν τα παιδιά, με λιθοβολισμούς τα σκότωσαν. Κι επιδημία έπεσε ευθύς αμέσως στον τόπο και δε γεννούσαν οι γυναίκες παρά νεκρά παιδιά. Και το μαντείο που ρωτήθηκε συμβούλεψε να θάψουν τα παιδιά και κάθε χρόνο να προσφέρουν νεκρώσιμες θυσίες προς τιμή τους."
Ο μύθος αυτός της απαγχονισμένης Αρτέμιδος, θυμίζει και το έθιμο να κρεμούν μικρά ομοιώματα της θεάς από κλαδιά δένδρων για ευφορία καρπών και άλλες περιπτώσεις θεοτήτων της ευφορίας.
Η Άρτεμη είχε ακόμα ένα ναό στην Αρκαδία, ο οποίος βρισκόταν στην πόλη Λουσοί. Και έλεγαν πως στους Λουσούς είχαν καταφύγει οι θυγατέρες του βασιλιά της Τίρυνθας Προίτου, οι Προίτιδες, όταν τους είχε πιάσει μανία. Και υποβλήθηκαν στο ιερό αυτό της Αρτέμιδος σε καθαρμό από το μάντη Μελάμποδα και ξαναβρήκαν τα λογικά τους.
Είχαν επίσης ταυτίσει την ελληνική Άρτεμη με δυο θρακικές θεότητες, τη Βένδιδα και τη Χρυσή. Η λατρεία τους είχε μεγάλες αναλογίες με τη λατρεία της Αρτέμιδος. Δεν ξέρουμε πολλά για την Χρυσή, μα για την λατρεία της Βένδιδας γνωρίζουμε πως τη χαρακτήριζαν ανθρωποθυσίες και θυσιάζονταν νεανίδες, όμως αγνοούμε λεπτομέρειες για τις συνθήκες.
Την Αρτέμιδα την τιμούσαν και σε πολλά νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου πελάγου και ιδιαίτερα στην Εύβοια, τη Δήλο, τη Σάμο, την Πάρο, την Κέρκυρα και την Κεφαλλονιά. Αλλά και στην Κρήτη, όπου η Άρτεμη συγχεόταν με μια θεά που άλλοτε ονομαζόταν Βριτόμαρτις και άλλοτε Δίκτυννα. Σύμφωνα με μερικούς συγγραφείς η Βριτόμαρτις ήταν Κρητικιά Νύμφη, που για να απαλλαγεί από τις ενοχλήσεις του Μίνωα είχε ριχτεί στην θάλασσα. Την έσωσαν όμως ψαράδες, που έπεσε στα δίχτυα τους. Κατ' άλλους μύθους οι ψαράδες αυτοί της ρίχτηκαν, μα η Νύμφη κατόρθωσε να ξεφύγει κι ύστερα κατέφυγε στην Αίγινα, όπου οι κάτοικοί της της αφιέρωσαν ναό.

Θεά του κυνηγιού για τους αρχαίους Έλληνες.
Η Άρτεμη ήταν αλάθητη στο σημάδι.
Με το αργυρό της τόξο σκότωνε τα άγρια θηρία και προστάτευε τα ήμερα ζώα, τη βλάστηση και τη γονιμότητα.
Η Άρτεμη ήταν σκληρή και ανελέητη με αυτούς που δεν τη σέβονταν, αλλά μπορούσε να γίνει και πολύ πονόψυχη. Αυτή έσωσε την Ιφιγένεια, την κόρη του βασιλιά Αγαμέμνονα, που ετοιμαζόταν να τη θυσιάσει για να μπορέσουν να ταξιδέψουν τα πλοία των Ελλήνων για την Τροία.

Η Αρτεμη ήταν κόρη του Δία και της Λητούς,και δίδυμος αδερφός της ο Απόλλωνας. Οταν έγινε 3 χρονών, η μητέρα της την οδήγησε στον Ολυμπο για να τη δείξει στο Δία. Αυτός, μεγεμένος από την ομορφιά της, θέλησε να ικανοποιήσει όλες της τις επιθυμίες. Η Αρτεμη ζήτησε τόξο και βέλη, αγέλη κυνηγετικών σκύλων, πομπή από νύμφες και αιώνια αγνότητα.

Ως θεά του κυνηγιού, συμβολίζει την άγρια φύση. Το ελάφι, ο λαγός και το ορτύκι, με κοινό γνώρισμα τη μεγάλη ταχύτητα, το γεγονός ότι είναι άπιαστα, υπογραμμίζουν τη φευγαλέα φύση της θεάς, που αντιπροσωπεύει την ανεξαρτησία και την ελευθερία.

Για την Αρτεμη η αγνότητα αντιπροσωπεύει τη θέληση να ζει μόνη, χωρίς σύντροφο. Είναι αποφασισμένη να διατηρήσει την απόλυτη αυτονομία της.Ο άνδρας που επιλέγει γυναίκα σαν την Αρτεμη, κρύβει συνήθως μαζοχιστική επιθυμία για πόνο. Γυναίκες σαν την Αρτεμη, μπορούν να προκαλέσουν βαθύ πόνο στον άνδρα. Στην άγρια φύση, σύμβολο της οποίας είναι η θεά, επιβιώνει όποιος προλάβει και χτυπήσει πρώτος. Η Αρτεμη, χτυπάει πάντοτε πρώτη. Οι άνδρες, ιδιαίτερα σε νεαρή ηλικία, έλκονται από μια τέτοια γυναικεία μορφή, την οποία είναι αδύνατο να κατακτήσουν. Οσο πιο δύσκολη και αμφίβολη είναι, τόσο πιο γοητευτική και ελκυστική γίνεται.

Αγνότητα για την Αρτεμη, είναι να μη δοθεί, να διατηρήσει την ανεξαρτησία της απέναντι στον έξω κόσμο, που θα ήθελε να την καθυποτάξει και να την κατακτήσει. Η Αρτεμη είναι το πρωτότυπο της της διφορούμενης, της ανένταχτης προσωπικότητας. Οσο πιο μυστηριώδεις και ανένταχτοι δείχνουμε, τόσο πιο σαγηνευτικοί γινόμαστε, αφού η ελευθερία και η ανεξαρτησία μας αφοπλίζουν κυριολεκτικά τον άλλον, τον βγάζουν από την πεπατημένη.

Η Αρτεμη ενσαρκώνει την εικόνα του ανεξάρτητου και ελεύθερου θυληκού, που στοχεύει στον απόλυτο σεβασμό των προσωπικών ενδιαφερόντων. Είναι το φερέφωνο μιας υγιούς μορφής θυληκού εγωισμού.

Ενα από τα χαρακτηριστικά της Αρτεμης, είναι η απόλυτη ευστοχία της, ικανότητα που όφειλε στο γεγονός ότι οι στόχοι της, ήταν εσωτερική της υπόθεση.

Η Αρτεμη έχει "ανοσία" στον έρωτα. Δεν αποπλανάται και δε μεταφέρεται σε άγνωστα βασίλεια όπως η Περσεφόνη, ούτε ψάχνει σύντροφο όπως η Ηρα. Η Αρτεμη είναι η ενσάρκωση της φυσικής και ηθικής ακεραιότητας, το πρότυπο της αδιάφθορης και ολοκληρωμένης γυναίκας, που δε χρειάζεται βοήθεια για να προχωρήσει. Η εσωτερική σιγουριά της της δίνει τη δύναμη των καθαρών και αυτόνομων αποφάσεων.

Πού οφείλεται αυτή η σιγουριά; Οταν μικρή οδηγήθηκε στον πατέρα της Δία, αυτός της πρόσφερε αδίσταχτα την υποστήριξή του και τη δυνατότητα να αποχτήσει ό,τι ποθούσε η ψυχή της. Από εκείνη τη στιγμή έγινε ακατανίκητη. Τι σημαίνει αυτό; Η αποδοχή του κάθε ανθρώπου από αυτόν που αποτελεί σημείο αναφοράς για τα παιδικά του μάτια, είναι καθοριστική για τη μελλοντική του ασφάλεια και ανασφάλεια.

 
 

                                                            

Η Άρτεμη και από την άποψη των συμβόλων παρουσιάζει πάλι μια πλούσια ιδιαιτερότητα. Λίγες θεότητες έχουν τόσα σύμβολα όσα αυτή η θεά. Από τα ζώα, το ελάφι, το σκυλί, την αίγα, τη χελώνα, τον ταύρο, την αρκούδα, το λύκο, το λιοντάρι και τον πάνθηρα. Από τα πουλιά, το ορτύκι, τον πετεινό. Από τα ερπετά, το φίδι. Από τα έντομα, τη μέλισσα. Από τα δένδρα, τη δάφνη, τη μυρσίνη, το κυπαρίσσι, τον κέδρο, την ελιά και τον φοίνικα. Μα είχε σύμβολα και το ξίφος, το τόξο, το ακόντιο, το αλέτρι, το μισοφέγγαρο, που τα συναντούμε συχνά στις καλλιτεχνικές απεικονίσεις της θεάς.
Η μελέτη των απεικονίσεων της Αρτέμιδας, από τις αρχαιότερες προς τις νεότερες, θα μας επέτρεπε να εξετάσουμε την εξέλιξη της ελληνικής τέχνης από τα πρώτα της ψελλίσματα ως την πλέρια ανάπτυξή της κατά την κλασσική εποχή. Με την Άρτεμη συμβαίνει ότι συμβαίνει και με τις άλλες θεότητες. Στην αρχή είχαμε χονδροειδή και άμορφα αγάλματα, και λίγο - λίγο τα άμορφα αυτά είδωλα τελειοποιούνται με την προσθήκη κεφαλιού και μελών. Τέτοια θα ήταν, τα αρχαιότατα ξύλινα αγάλματα και προπάντων εκείνα που αποδίδονται στον Δαίδαλο.
Ύστερα ο τύπος της Αρτέμιδος σταθεροποιείται σε αγάλματα που τα αρχαιότερα τους ήταν έργα γλυπτών που μόνο το όνομά τους έφτασε ως εμάς. Του Τεκταίου, του Αγγελιώνα, του Δίποινου, του Σκύλλιδα.
Στις αγγειογραφίες η Άρτεμη είναι παρούσα σε πολλές μυθικές σκηνές, με μακριά μαλλιά, που σκεπάζουν τους ώμους της και ντυμένη γενικά με πέπλο.
Από τα αγάλματα της Άρτεμης τα πριν του Φειδία, που γι' αυτά μιλούν οι αρχαίοι συγγραφείς, θα πρέπει να αναφέρουμε την Άρτεμη του Γιτιάδα, που βρίσκεται στις Αμύκλες, μέσα στο ναό, τοποθετημένη κάτω από χάλκινο τρίποδα. Τη Λαφρία Άρτεμη από χρυσό κι ελεφαντόδοντο, που ήταν στημένη στο λόφο της Καλυδώνας και ήταν έργο των γλυπτών Μέναιχμου και Σοϊδα. Πιστεύεται μάλιστα πως απομίμηση αυτού του αγάλματος βρέθηκε στην Πομπηϊα. Εξάλλου θα υπήρχε ασφαλώς και άγαλμα της θεάς στο ναό του αδελφού της Απόλλωνα, στους Δελφούς.
Περίφημα ανάφλυφα της Αρτέμιδας αναφέρονται στα ιερά της Κορίνθου και της Πάρου, όπου παρουσιάζεται η θεά ντυμένη με χιτώνα και ιμάτιο και καμιά φορά και φτερωτή.
Ο Φειδίας, καθώς φαίνεται, είχε αναπαραστήσει την Αρτέμιδα πάνω στο θρόνο του Διός, στο κολοσσιαίο άγαλμά του στην Ολυμπία. Την είχε επίσης αναπαραστήσει στα διακοσμητικά γλυπτά του Παρθενώνα, ιδιαίτερα στη μετώπη, μέσα στη συνέλευση των θεών.
Αγάλματά της είχαν φιλοτεχνήσει και ονομαστοί άλλοι γλύπτες, όπως ο Αλκαμένης και ο Πραξιτέλης ο αρχαίος - αγάλματα περίφημα στην αρχαιότητα.
Την ίδια εποχή παρουσιάστηκε και ο τύπος της "κυνηγέτιδος Αρτέμιδος", τύπος πολύ διαδεδομένος, που τελειότερο υπόδειγμά του διασώζεται στην "Άρτεμη των Βερσελιών".
Ο ενδοξότερος μετά τον Φειδία γλύπτης της αρχαιότητας, ο Πραξιτέλης, επανειλημμένα είχε προσπαθήσει να αποδώσει τη μορφή της θεάς, είτε μονάχης είτε μέσα σε ομάδα, ανάμεσα στη μητέρα της Λητώ και τον αδελφό της τον Απόλλων. Με τη μορφή αυτή εικονιζόταν στους ναούς της Μαντίνειας και των Μεγάρων, με τόξο στο αριστερό χέρι, ενώ με το δεξί της έπαιρνε ένα βέλος από τη φαρέτρα της, που κρεμόταν στην πλάτη της.
Του ίδιου γλύπτη, του Πραξιτέλη, υπήρχε άλλο άγαλμα της Αρτέμιδος στο ναό της "Βραυρωνίας Αρτέμιδος" στην Αθήνα, που την παραβάλλουνε σήμερα με την Άρτεμη τη λεγόμενη DE GABIES, που βρίσκεται στο Λούβρο. Αλλά και στο ναό της Αρτέμιδος στην Αντίκυρα βρισκόταν κολοσσιαίο άγαλμα της θεάς φιλοτεχνημένο από τον Πραξιτέλη, που το περιγράφει ο Παυσανίας ως εξής, οπλισμένη η θεά κρατάει δάδα με τ' αριστερό της χέρι, ενώ στα δεξιά της ένας σκύλος τρέχει.
Αυτός είναι οριστικός τύπος της Αρτέμιδος στην τέχνη της αρχαιότητας, που απ' αυτόν οι κατοπινότεροι γλύπτες δεν απομακρύνθηκαν καθόλου σχεδόν, παρά μόνο πολύ σπάνια. Σ' αυτόν τον τύπο προέχει ο παρθενικός χαρακτήρας της θεάς, ολότελα σύμφωνος με τις δοξασίες των Ελλήνων που την ήθελαν "την τέλεια προσωποποίηση της αγνότητας".